انقباض کپسولی پروتز سینه یکی از شایع‌ترین و درعین‌حال ناراحت‌کننده‌ترین عوارض پس از جراحی پروتز پستان به شمار می‌رود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بافت فیبروزی طبیعی اطراف ایمپلنت سفت و منقبض شده و فشار زیادی به پروتز وارد می‌کند. نتیجه این فرایند می‌تواند تغییر شکل ظاهری سینه، احساس درد، نارضایتی بیمار و گاهی حتی نیاز به جراحی مجدد باشد. شناخت دقیق این عارضه، دلایل شکل‌گیری آن، علائم هشداردهنده، روش‌های پیشگیری و درمان، کمک بزرگی به بیماران و پزشکان در مدیریت آن می‌کند. در ادامه این مقاله به شکلی جامع و علمی، به بررسی همه‌جانبه‌ی انقباض کپسولی خواهیم پرداخت.
انقباض کپسولی چیست و چرا رخ می‌دهد؟
پس از کاشت پروتز، بدن انسان به‌طور طبیعی واکنشی دفاعی نشان می‌دهد و یک بافت نازک کلاژنی به‌نام «کپسول» دور پروتز تشکیل می‌دهد. این لایه معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند و جزئی از فرایند طبیعی التیام است. اما گاهی این کپسول بیش از حد ضخیم، سفت یا منقبض می‌شود. در این صورت، به آن انقباض کپسولی (Capsular Contracture) می‌گویند.
در این حالت، کپسول به‌جای آن‌که مانند یک پوشش محافظ ملایم عمل کند، شروع به فشردن پروتز کرده و باعث تغییر شکل، سفتی، جابه جایی پروتز سینه و حتی درد بعد از عمل پروتز سینه می‌شود.
نشانه‌هایی که نباید نادیده گرفته شوند
شناسایی به‌موقع علائم اولیه انقباض کپسولی نقش زیادی در موفقیت درمان دارد. برخی از نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:
- سفتی غیرعادی در یک یا هر دو سینه
- درد یا احساس فشار در ناحیه پستان
- تغییر شکل یا موقعیت سینه
- عدم تقارن بین دو سینه
- بالا رفتن غیرعادی یکی از سینه‌ها
- لمس سخت‌تر پروتز در زیر پوست
در موارد شدیدتر، انقباض کپسولی می‌تواند پروتز را تغییر شکل داده یا به‌سمت بالا هل دهد و ظاهر سینه را کاملا غیرطبیعی کند.
چه عواملی باعث انقباض کپسولی می‌شوند؟
شناخت دلایل اصلی این عارضه به پیشگیری مؤثر کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین عوامل مؤثر عبارت‌اند از:
1. عفونت خفیف پنهان
یکی از مهم‌ترین دلایل انقباض کپسولی، عفونت پروتز سينه خفیف و کنترل‌نشده‌ای است که ممکن است در حین یا بعد از عمل رخ دهد و واکنش التهابی ایجاد کند.
2. خونریزی داخلی
تجمع خون در اطراف پروتز (هماتوم) زمینه‌ساز تحریک سیستم ایمنی و تولید بافت اضافی می‌شود.
3. ضربه یا فشار شدید پس از جراحی
وارد شدن ضربه یا حرکت‌های ناگهانی سینه در دوران نقاهت می‌تواند باعث تحریک بافت اطراف و آغاز روند انقباض شود.
4. جنس و نوع پروتز
پروتزهایی با سطح صاف بیشتر از انواع دارای سطح بافت‌دار مستعد ایجاد انقباض کپسولی هستند.
5. قرارگیری پروتز
ایمپلنت‌هایی که روی عضله قرار می‌گیرند (subglandular) ریسک بالاتری در مقایسه با زیر عضله‌ای‌ها (submuscular) دارند.
درجه‌بندی انقباض کپسولی | از خفیف تا شدید
بهترین جراح پروتز سینه در تهران معمولاً از سیستم چهارمرحله‌ای «بیکر» (Baker Grade) برای ارزیابی شدت انقباض استفاده می‌کند:
- گرید ۱: سینه نرم و طبیعی است، بدون هیچ علامتی.
- گرید ۲: کمی سفتی وجود دارد ولی ظاهر طبیعی است.
- گرید ۳: سینه سفت و ظاهر آن غیرطبیعی شده است.
- گرید ۴: سفتی شدید همراه با درد و ظاهر کاملاً تغییر یافته.
در گریدهای ۳ و ۴ اغلب نیاز به درمان جدی یا جراحی وجود دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و ارتباط با یکی از بهترین پزشکان و جراحان سینه دکتر محمد رضا زندی پور با شماره زیر تماس بگیرید.
آیا می‌توان از انقباض کپسولی پیشگیری کرد؟
هرچند امکان حذف کامل ریسک وجود ندارد، اما با رعایت برخی اقدامات می‌توان احتمال بروز این عارضه را به‌طرز چشمگیری کاهش داد:
استفاده از تکنیک‌های جراحی استاندارد
انتخاب جراح با تجربه و استفاده از ابزار استریل‌شده، کاهش زمان عمل و لمس حداقلی پروتز توسط پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است.
انتخاب پروتزهای مناسب
پروتزهای با سطح بافت‌دار یا پروتزهایی که با تکنولوژی‌های نوین تولید می‌شوند، نرخ بروز انقباض کمتری دارند.
استفاده از آنتی‌بیوتیک حین جراحی
شست‌وشوی ناحیه جراحی با آنتی‌بیوتیک و تجویز داروهای ضدعفونت پس از عمل می‌تواند التهاب و پاسخ ایمنی بیش‌ازحد را کاهش دهد.
موقعیت مناسب قرارگیری پروتز
قرار دادن پروتز در زیر عضله سینه‌ای بزرگ، به‌دلیل فاصله بیشتر از بافت غددی، ریسک التهاب و در نتیجه انقباض کپسولی را کاهش می‌دهد.
روش‌های درمان انقباض کپسولی پروتز سینه
درمان این عارضه بسته به شدت آن متفاوت است. در موارد خفیف، درمان غیرجراحی کافی است، اما در موارد پیشرفته ممکن است نیاز به جراحی باشد.
درمان‌های غیرجراحی
- ماساژ سینه: در مراحل اولیه، ماساژ ملایم زیر نظر پزشک می‌تواند از پیشرفت انقباض جلوگیری کند.
- درمان دارویی: استفاده از داروهایی مانند زفیرلوکاست یا آنتی‌بیوتیک‌های خاص ممکن است مفید باشد.
- اولتراسوند یا امواج فراصوت: تحریک بافتی با این روش می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.
درمان با جراحی
- کپسولوتومی (Capsulotomy): در این روش، جراح برش‌هایی در کپسول فیبروزی ایجاد می‌کند تا فشار روی پروتز کاهش یابد.
- کپسولکتومی (Capsulectomy): حذف کامل کپسول سفت‌شده همراه با تعویض یا حفظ پروتز.
- جای‌گذاری مجدد پروتز: در برخی موارد، تغییر محل پروتز از روی عضله به زیر عضله می‌تواند راه‌حل مؤثری باشد.
چه زمانی برای انقباض کپسولی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هر نوع سفتی، درد، تغییر ظاهر یا عدم تقارن سینه پس از جراحی باید جدی گرفته شود. مراجعه فوری به پزشک در این شرایط حیاتی است:
- سفت شدن ناگهانی یکی از سینه‌ها
- درد پایدار یا شدید
- بالا رفتن یا افتادگی غیرطبیعی یک طرف
- تغییر شکل محسوس و سریع در سینه‌ها
- احساس فشار بیش‌ازحد هنگام لمس یا حرکت
زندگی با پروتز سینه بدون نگرانی از انقباض
با وجود نگرانی‌هایی که درباره انقباض کپسولی وجود دارد، بسیاری از افراد با رعایت توصیه‌های پزشکی و انجام جراحی در مراکز معتبر، سال‌ها بدون هیچ مشکلی از نتایج زیبایی خود لذت می‌برند. داشتن آگاهی کافی، معاینه‌های دوره‌ای و انتخاب‌های هوشمندانه، کلید موفقیت در این مسیر هستند.
نتیجه‌گیری
انقباض کپسولی پروتز سینه اگرچه یکی از عوارض نسبتاً رایج جراحی پستان است، اما با شناخت علل، پیشگیری مناسب و پیگیری منظم، می‌توان آن را به‌خوبی کنترل و درمان کرد. انتخاب جراح مجرب، رعایت بهداشت بعد از عمل، استفاده از تکنیک‌های نوین و مراقبت‌های خانگی اصولی، از مهم‌ترین فاکتورهایی هستند که از بروز این عارضه جلوگیری می‌کنند. در صورت مشاهده هرگونه علامت هشداردهنده، نباید زمان را از دست داد. تشخیص زودهنگام، از تبدیل یک مشکل ساده به یک معضل جدی جلوگیری خواهد کرد.